De geheime memo van Nunspeet onthuld!

Foto: Wethouder Jaap Groothuis (SGP) | de Nunspeetse Buizerd

Een interne memo van de gemeente Nunspeet over het bestemmingsplan Veelhorsterweg 21/23 bleef jarenlang geheim. De hoogste rechter dwong openbaarmaking af. De inhoud toont dat het gemeentebestuur al in 2021 wist dat het plan juridisch kwetsbaar was – maar ervoor koos dat niet te delen.

Jurist waarschuwde: plan juridisch onhoudbaar

In september 2021 waarschuwde een senior jurist van de gemeente in een interne memo dat het ontwerp-bestemmingsplan Veelhorsterweg 21/23 ernstige gebreken bevatte.

Volgens hem was de onderbouwing onvoldoende, voldeed het plan niet aan het gemeentelijke beleid en bestond een groot risico dat het bij de Raad van State zou sneuvelen.

De jurist adviseerde om het plan opnieuw als ontwerp ter inzage te leggen, eerst aanvullend onderzoek te doen en de toelichting te verbeteren.

Het advies werd gedeeld met de verantwoordelijke wethouder J. Groothuis (SGP).

Geen overleg met omwonenden

De memo liet zien dat er geen overleg was geweest met omwonenden, terwijl dat volgens het eigen gemeentelijke beleid wél verplicht was.

Tóch stond in de toelichting van het plan dat omwonenden geïnformeerd waren.
Dat roept vragen op over de juistheid van de gepresenteerde informatie.

Wat er feitelijk misging

De jurist constateerde meerdere tekortkomingen:

• Er was geen archeologisch onderzoek gedaan, terwijl dat volgens de gemeentelijke regels verplicht was bij gebouwen groter dan 120 vierkante meter
• De gemeente had zich in een eerdere overeenkomst verplicht om dat onderzoek te laten uitvoeren, maar deed dat niet
• Er ontbrak een Flora en Fauna-onderzoek, terwijl omwonenden wezen op de aanwezigheid van beschermde soorten in het gebied
• Het plan voldeed niet aan het eigen functieveranderingsbeleid, dat stelt dat een agrarisch bedrijf alleen een andere functie mag krijgen als het de afgelopen zes jaar nog in gebruik was

De sloopmetersconstructie die niet klopte

De memo onthult ook een opmerkelijk eigendomsprobleem.

Het plan was gebaseerd op het principe van ‘sloopmeters’: oude agrarische gebouwen slopen in ruil voor het bouwen van een nieuwe woning.
Maar de aanvrager was helemaal geen eigenaar van de percelen waar die gesloopte gebouwen hadden gestaan.

Sterker nog: de nieuwe woning zou niet eens op diezelfde percelen komen, maar op een heel ander stuk grond – een weiland daarnaast.

De gebouwen waren bovendien al in juni 2020 gesloopt, door andere eigenaren, nog voordat er überhaupt een overeenkomst met de gemeente was.

De jurist probeerde dit op te lossen door te stellen dat het ‘bestemmingsplantechnisch’ allemaal hetzelfde perceel was maar omwonenden vroegen zich in hun zienswijzen af hoe je sloopmeters kunt ruilen als je niet de eigenaar bent van wat gesloopt is.

Feitelijk werden hier grond en sloopmeters van verschillende eigenaren gecombineerd om een nieuwbouwmogelijkheid te creëren.

Na ontvangst van de memo besloot de wethouder om aanvullend onderzoek te laten uitvoeren, conform het interne advies.

Geheimhouding tot de hoogste rechter

Toen inwoners via de Wet open overheid (Woo) om de memo vroegen, weigerde de gemeente die vrij te geven.
Daarbij schakelde ze zelfs het kantoor Pels Rijcken, de landsadvocaat, in om de weigering te verdedigen.

Op 8 oktober 2025 besliste de Raad van State dat de gemeente de memo alsnog moest openbaar maken.
Volgens de rechter had Nunspeet niet onderbouwd waarom openbaarheid het interne overleg onevenredig zou schaden.

De uitspraak maakte duidelijk dat de gemeente de grenzen van de Woo had overschreden: openbaarheid is de norm, niet de uitzondering.

Wat de raad niet te horen kreeg

Toen de gemeenteraad tijdens de commissievergadering Ruimte & Wonen van 12 juni 2023 vragen stelde over de geheime memo, verklaarde wethouder J. Groothuis dat het stuk “niets bijzonders” bevatte en slechts een interne notitie was.

De openbaar gemaakte tekst laat echter iets anders zien: de interne jurist waarschuwde voor strijd met beleid, gebrekkig onderzoek en een vrijwel zekere vernietiging van het plan door de Raad van State.

De uitspraak legt een duidelijke tegenstrijdigheid bloot tussen wat wethouder Groothuis de gemeenteraad vertelde en wat er feitelijk in het document stond.

Weten, zwijgen en doorgaan

De vrijgegeven memo laat zien dat de gemeente al vroeg wist dat er risico’s en tekortkomingen in het plan zaten.

Maar de timing roept vragen op. In oktober 2020 ging de gemeenteraad tijdens een besloten vergadering akkoord met de aankoop van gronden aan de Bovenweg en de functieverandering aan de Veelhorsterweg. Een jaar later, in september 2021, constateerde de senior jurist de gebreken. Bestonden die tekortkomingen al toen de raad in 2020 haar besluit nam? En zo ja: is de toenmalige raad daar dan over geïnformeerd?

Toen raadsleden op 12 juni 2023 tijdens de commissievergadering vragen stelden of de procedure wel correct was gevolgd, reageerde wethouder Groothuis geïrriteerd. Hij verweet de commissie dat zij vragen stelden over een besluit dat de raad drie jaar eerder had genomen. Maar een aantal van die raadsleden hadden dat besluit helemaal niet genomen – zij waren pas na de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 aangetreden.

Het college noemde de inhoud van de memo “persoonlijke beleidsopvattingen” van de jurist. Maar de memo bevat vooral feitelijke constateringen: welke onderzoeken ontbraken, welke procedures niet waren gevolgd, welke discrepanties er waren tussen documenten. Dat zijn geen meningen maar verifieerbare feiten.

De nieuwe raad werd geacht een besluit van een oude raad te verdedigen, zonder ooit actief geïnformeerd te zijn over wat de jurist had geconstateerd.

De waarschuwing dat het plan waarschijnlijk zou sneuvelen bij de rechter, bleef binnenskamers.

Dat zijn geen kleine tekortkomingen maar tekenen van een bestuursstijl waarin het beheersen van informatie belangrijker leek dan openheid naar buiten.

Politieke en bestuurlijke gevolgen

De openbaarmaking van de memo heeft ook een bestuurlijke dimensie.

Volgens artikel 169 van de Gemeentewet is een wethouder verplicht verantwoording af te leggen aan de gemeenteraad.

Als de raad vindt dat informatie is achtergehouden of onvolledig gedeeld, kan zij de wethouder ter verantwoording roepen, een debat houden of zelfs een motie van wantrouwen indienen.

Een wethouder die het vertrouwen verliest, moet volgens artikel 49 van de Gemeentewet aftreden.

De Raad van State sprak zich niet uit over deze bestuurlijke kant maar haar uitspraak onderstreept één principe: transparantie is geen gunst maar een wettelijke plicht.

Schade aan vertrouwen

Ook als alles formeel volgens de regels is gegaan, blijft er schade aan vertrouwen.

Burgers en raadsleden zien drie jaar juridische strijd om een memo als teken van een gesloten bestuurscultuur.
Een cultuur waarin fouten liever worden afgedekt dan besproken.

Langdurige geheimhouding tast de geloofwaardigheid van bestuurders aan.

In vergelijkbare situaties kiezen wethouders er soms voor vrijwillig terug te treden – niet uit schuld maar om bestuurlijke rust te herstellen.

Verschil in bestuurlijke maatstaf

In het verleden stapte in Nunspeet wethouder Arie van de Pol (SGP) op na ophef over een schilderij dat hij persoonlijk kocht terwijl het aanvankelijk aan de gemeente was aangeboden.

Er was geen sprake van voordeel maar hij trad af om elke twijfel over zijn integriteit te voorkomen – een duidelijk signaal van bestuurlijke verantwoordelijkheid.

Jaren geheimhouding van een interne memo die cruciale kritiek in plaats van “niets bijzonders” bevatte, laat een ander beeld zien.

Waar destijds de schijn van misverstand al reden was om op te stappen,
blijft nu bestuurlijke verantwoording uit bij een dossier dat het vertrouwen in open bestuur direct raakt.

De bestuurlijke lat in Nunspeet lijkt te zijn verschoven: van een cultuur waarin integriteit vanzelfsprekend was, naar een cultuur waarin openheid pas volgt na een uitspraak van de rechter.