Foto: Wethouder Jaap Groothuis (SGP) | de Nunspeetse Buizerd
De gemeente Nunspeet moet het memo Veelhorsterweg openbaar maken. Dat oordeelde de Raad van State in een duidelijke uitspraak.
Toch weigert wethouder Jaap Groothuis iedere toelichting. Zijn stilzwijgen roept vragen op: waarom hield de gemeente dit document geheim? En wat betekent deze uitspraak voor transparantie in het lokale bestuur?
In september 2021 stuurde een senior jurist van de gemeente Nunspeet een memo over het bestemmingsplan Veelhorsterweg 21/23 in Nunspeet.
In dit memo werden juridische risico’s gesignaleerd en werd geadviseerd extra onderzoek te laten uitvoeren. De gemeente wilde dit memo geheim houden omdat zij meende dat ambtenaren anders niet vrijuit zouden durven adviseren.
Van interne e-mail tot bestuurlijk besluit: het stille pad van het memo
Op 27 september 2021 mailde de jurist het memo aan zijn teamleider. Die stuurde het memo per e-mail door aan wethouder Jaap Groothuis (SGP) met het verzoek om zijn mening over de juridische risico’s te geven.
Hoewel dit ogenschijnlijk een interne afstemming was, nam wethouder Groothuis op basis van dat memo een formele bestuurlijke beslissing: hij gaf groen licht om het aanvullende onderzoek voort te zetten.
Rechtbank trekt streep: dit is geen ‘interne memo’ meer
De gemeente betoogde dat de memo alleen een interne, niet-formele communicatie was en dus niet onder de openbaarheid van de Woo viel. De Raad van State besliste echter anders: doordat de wethouder op het memo handelde en een besluit nam, is het memo ‘opgesteld ten behoeve van formele bestuurlijke besluitvorming’.
Dit betekent dat het document openbaar moet zijn, tenzij concrete moeilijke bezwaren tegen openbaarmaking zijn aangetoond – iets wat de gemeente niet heeft gedaan.
‘Vage zorgen’ geen excuus meer: transparantie vereist concrete onderbouwing
De Raad van State verduidelijkte dat alleen wanneer openbaarmaking het interne overleg ‘onevenredig en concreet’ schaadt, het opschorten van openbaarheid gerechtvaardigd kan zijn. Vage zorgen over minder vrij uitspreken of schade aan de procespositie volstaan niet.
De gemeente Nunspeet had ook aangevoerd dat openbaarheid haar positie in eventuele rechtszaken zou kunnen schaden. De Raad van State wees dit af omdat de gemeente niet de juiste weigeringsgrond had aangevoerd en specifieke voorbeelden ontbraken.
Ook informele memo’s vallen onder de openbaarheidswet als ze tot besluiten leiden
De Wet open overheid (Woo) zegt documenten openbaar te maken die zijn opgesteld ten behoeve van formele bestuurlijke besluitvorming. De wet geeft geen harde definitie maar de uitspraak bevestigt dat bij documenten die een wethouder ondersteunt bij een besluit, de openbaarheid geldt, ook als die documenten eerst informeel worden uitgewisseld.
Hieruit vloeit voort dat memo’s zoals die over de Veelhorsterweg openbaar moeten kunnen zijn, ter waarborging van transparantie en controle.
Les uit het verleden: toeslagenaffaire duwt overheid richting openheid
Deze wettelijke norm en de uitspraak zijn mede ingegeven door de toeslagenaffaire. Bij die affaire bleek dat belangrijke ambtelijke adviezen en informatie niet aan politiek en parlement werden voorgelegd, wat leidde tot onterecht leed. Sindsdien eist de Tweede Kamer meer openheid over interne adviezen bij bestuursbesluiten.
Bestuurlijk stilzwijgen na gerechtelijk tik op de vingers
De Nunspeetse Buizerd stelde wethouder Groothuis expliciet kritische vragen over de uitspraak en de geheimhouding van het memo, waaronder:
- Wat vindt u van deze uitspraak van de Raad van State over het memo Veelhorsterweg?
- De Raad van State oordeelt dat de gemeente niet met concrete omstandigheden heeft onderbouwd dat openbaarmaking het interne overleg schaadt. Erkent u dat er geen stevig argument was om dit memo geheim te houden of kunt u alsnog uitleggen welke concrete schade u vreesde?
De wethouder reageert niet. Deze zwijgzaamheid illustreert het falen van het bestuur om helderheid en verantwoording te bieden aan burgers en pers.
“Goed dat de rechter corrigeert als gemeenten verkeerde grenzen trekken”
“Niet alle overheidsinformatie hoeft openbaar,” zegt Wiggelinkhuijsen, “maar als de gemeente Nunspeet met verkeerde argumenten probeert stukken als het memo Veelhorsterweg te verbergen, is het goed dat de rechter dit corrigeert.”
Transparantietoets voor gemeenten: “Vage bezwaren tellen niet meer”
SPOON is een landelijk expertisecentrum dat burgers, journalisten en organisaties bijstaat in procedures rond de Wet open overheid. Ze geven juridisch en praktisch advies over transparantie binnen gemeenten en bestuursorganen.
Tim Staal, medeoprichter van SPOON, reageert:
“De uitspraak van de Raad van State dwingt overheden om per stuk concrete en gedetailleerde argumenten te leveren om openbaarmaking te weigeren. Vage bezwaren zoals ‘ambtenaren durven niet meer vrij spreken’ zijn niet langer voldoende.
Dit vonnis markeert een belangrijke stap voor een betere naleving van de Woo, niet alleen naar de letter, maar ook naar de geest van de wet. Nieuwe geitenpaadjes kun je altijd vinden maar je hoeft ze niet in te slaan. Het is een mijlpaal voor meer transparantie en verantwoordingsplicht in lokaal bestuur.”
Eén vonnis, landelijke impact: dit verandert hoe gemeenten omgaan met openheid
Deze uitspraak legt een landelijke standaard voor transparantie, waar gemeenten geen algemene bezwaren kunnen aanvoeren zonder harde bewijzen.
Burgers krijgen zo beter zicht op waarom en hoe bestuurlijke besluiten worden genomen.
0 reacties